Wereldoorlog I
24 augustus 1914 – Vluchterkesmaandag
De groeiende paniekstemming over de Duitse wandaden en de toenemende aanwezigheid van Ulanen gaven aanleiding tot de fameuze vluchtersmaandag of vliegende maandag van 24 augustus 1914. Dit werd aangewakkerd door enkele krantenberichten en het gerucht dat de Duitsers iedere man tussen de 18 en de 50 zouden oppakken. Een paniekbeweging vanuit Brabant, na de val van Brussel op 20 augustus, golfde vanuit Denderleeuw en Ninove verder over een groot deel van Oost- en West-Vlaanderen. Bij het zien van hele horden vluchtende mensen, lieten ook de anderen alles in de steek en dat gold eveneens voor Waregem en de dorpen aan de Leie.
In Desselgem werd de mare gebracht door Désiré Callu, die in allerijl met zijn auto terugkwam uit Oudenaarde. Een tijd later werd de regio overrompeld door vluchtenden, die het gerucht verspreidden dat een leger van 190.000 man onderweg was en alle jonge mannen opeiste. Ook veel Waregemnaars, Desselgemnaars, Vijvenaars en Bevernaars gingen erin mee. Anderen verstopten zich bv. in een hooimijt tot in de beerput toe.
Stijn Streuvels omschreef de gebeurtenissen van 24 augustus 1914 in zijn oorlogsdagboek als volgt: ’s Namiddags breekt er paniek uit na het valse bericht dat alle mannen van 18 tot 50 jaar opgepakt worden om mee te gaan vechten met de Duitsers. Het evenement is de geschiedenis ingegaan als ‘Vliegende Maandag’ (24 aug). Dra wordt duidelijk welke taferelen er zich in de massahysterie afgespeeld hebben. Plastisch en niet zonder humor beschrijft Streuvels hoe de mensen zich in panische angst verstopt hebben waar het kon. Op grote gemeenten waar er geen kwestie was van vluchten, heeft men zich bij benden in de beek gaan verduiken en lisch en riet over het hoofd getrokken! In beerputten, in mest, houtmijten en stro; de duikers en waterleiding zaten opgepropt zodat er geen enkele meer bij kon. In de fabriekschouwen zaten mensen de een boven de andere en o wonder- op rang en stand werd geen acht meer gegeven; heren en bazen betwisten te vergeefs een goede schuilplaats met hun eigen werkvolk.
Memorial Day
De Flanders Field American Cemetery van de American Battle Monuments Commission (ABMC) zal op zondag 28 mei 2023 een openbare Memorial Day-ceremonie houden als herdenking voor de Amerikaanse oorlogsslachtoffers hier in de regio Waregem tijdens de Eerste Wereldoorlog. American Battle Monuments Commission (ABMC) viert ook zijn 100-jarig jubileum.
In 1923 werd in Amerika de American Battle Monuments Commission opgericht met als doel elf monumenten op te bouwen ter herdenking van de gesneuvelden. In 1924 werd architect Paul Cret aangesteld als ontwerper van de begraafplaatsen. Voor de aanplantingen tekende tuinarchitect J. Greber uit Parijs. Op 30 mei 1927 vloog Charles Lindbergh over het Flanders Field American Cemetery met zijn Spirit of Saint Louis, negen dagen na zijn historische vlucht over de Atlantische Oceaan. Hij liet een ruiker bloemen vallen als hulde aan zijn gesneuvelde landgenoten. In 1930 startten de werken voor de bouw van de kapel. Ze werd opgetrokken in witte pouilenassteen uit Frankrijk. Het gebouw wordt geflankeerd door twee hoge taxussen. Boven de ingang van de kapel staat in zuiver bladgoud te lezen "Gedenk hen steeds met een dankbaar hart". De begraafplaats werd officieel ingehuldigd op 8 augustus 1937. Zie https://www.abmc.gov/.../flanders-field-american-cemetery...
Sinds 2009 is de begraafplaats als monument beschermd.
Gil Bossuyt toont sporen van WO I in Leiestreek
Gil Bossuyt is onze deskundige medewerker over de gebeurtenissen tijdens WO I bij ons. Hij is auteur van het naslagwerk ‘Bevrijdingsoffensief
in de Leiestreek : van Ieper tot Gaverbeek'. Naar aanleiding van de publicatie van het boek werkte hij ook een boeiende voordracht over ‘WO I in de Leiestreek’. Daarin vertelt hij over de oorlogsgebeurtenissen in de streek en breng alle gebeurtenissen overzichtelijk in kaart. Natuurlijk licht hij ook een tipje van de sluier over zijn opzoekmethodes en nieuwe ontdekkingen.
In zijn jongste nieuwsbrief vernemen we ook zijn nieuw aanbod met zijn aanbod Frontaal . Al enkele jaren gidst hij groepen en verenigingen op een boeiende fietstocht door de Leiestreek. Telkens staan de deelnemers versteld, hoeveel sporen van Wereldoorlog 1 er nog te vinden zijn. Verhalen van bezetting en bevrijding… een tocht langs vergeten vliegvelden, munitiedepots en natuurlijk ook enkele begraafplaatsen en monumenten.
Vanaf 2024 breidt hij zijn Leiestreek-aanbod letterlijk uit! Niet met de fiets, maar met een minibus neemt hij een groep tot 8 personen mee en voorzien we een volledig dagprogramma in de regio rond de Leie.
Voor zijn rijk aanbod verwijzen we nar zijn nieuwsbrief op https://shoutout.wix.com/so/28OkR_frF?languageTag=en&cid=896e73f6-f0cb-4110-a2ba-040b95f7901d®ion=a5111b06-d3cc-4955-9332-f359e829c775
De Bevrijding van Waregem in 1918
De zaterdagavond 19 oktober 1918 konden de Britten een ponton aanleggen en de Leie oversteken tussen Bavikhove en Beveren. De zondag volgde de verovering van Desselgem. De Fransen konden pas in de nacht van 20 op 21 oktober hun bruggenhoofd uitbouwen tussen de grens Ooigem/Wielsbeke en de Desselgemse Leiekant. Met veel moeite werd op 22 oktober de Gentstraat aan Den Engel bereikt. In de vroege ochtend van 23 oktober stelden Franse verkenners vast dat de Duitsers zich hadden teruggetrokken en konden de Fransen oprukken en was Waregem centrum om 10u na enkele korte schermutselingen door de Fransen bevrijd. Overal hingen Belgische kleuren in de straten en de Waregemnaren begroetten enthousiast de bevrijders. Op de linkervleugel kregen de Fransen ook een bredere strook langs de Leie in handen en kon die woensdagmiddag ook Sint-Eloois-Vijve bevrijd worden.
De feestelijkheden waren van korte duur, want de Duitsers bleven hevig weerstand bieden achter een nieuwe weerstandslijn: de Gaverbeek. De Fransen waren opgesloten in het Waregemse centrum en de inwoners kregen het zwaarder dan ooit te verduren door Franse en Duitse beschietingen. Een ware terreur was ook het gebruik van gasgranaten door de Duitsers. De rust was wel grotendeels teruggekeerd in Beveren, Desselgem en Vijve, maar het zou nog een ganse week tot de donderdag 31 oktober duren vooraleer de Duitsers eindelijk door de Fransen en de Amerikanen (vanaf 30 oktober) uit Waregem verdreven werden.
In Waregem was het chaos troef. Hele straten lagen in puin. Huizen waren uitgebrand en ingestort. Er waren een week lang zware gevechten met schermutselingen en achterhoedegevechten. Vooral het gebied rond het Leeuwken was stevig in Duitse handen. Ook Desselgem werd nog het slachtoffer van beschietingen om de bevoorrading te belemmeren. Zo ontsnapte Churchill op 29 oktober ternauwernood aan de dood in de Ooigemstraat (zie eerder verhaal). Amper elf dagen na de zware gevechten te Waregem kwam er een einde aan de Eerste Wereldoorlog en kon gevluchte bevolking terug naar huis.
Sandrin Coorevits, Filip Santens, ea, Memorial Rain, stadsarchief.
Gil Bossuyt, Bevrijdingsoffensief in de Leiestreek van Ieper tot Gaverbeek.