Groot-Waregem

Mysteries

Radio 2 is deze vakantie opnieuw op zoek naar geheimzinnige verhalen en onoplosbare raadsels. Voor Waregem denk ik dan onmiddellijk aan een drietal historische raadsels.

Mysterieus kasteel dat ooit zou bestaan hebben in deelgemeente Desselgem ter hoogte van huidige insectenwijk. De weg vanaf de Nieuwstraat naar de Driesstraat heet daarom Kasteelstraat. Maar er zijn nog altijd geen tastbare bewijzen van dit kasteel.
Er zou een onderaardse gang geweest zijn tussen het kasteel Potegem langs de Zuiderlaan en de kerk in het centrum. Er zijn daar geschriften van maar ook hier geen tastbare bewijzen gevonden, alhoewel de kelder in kasteel Potegem wel een deuropening in die richting heeft. http://www.blog.seniorennet.be/wareber2/archief.php?ID=1451855
Er was een burcht in Vijve omstreeks 1000 jaar geleden. Ook hier was lange tijd onzekerheid over waar die burcht van de heren van Vijve was gelegen. Maar hier is wel een oplossing van gekomen na een scanonderzoek in 2015 van prof. Marc Van Merivenne en prof Henri Verschelde. De site van de oude burcht van Vijve is gelegen aan de Barrage, juist over de brug naar Sint- Baafs-Vijve. aan de rechterkant als men van Sint-Eloois-Vijve komt. http://www.blog.seniorennet.be/wareber2/archief.php?ID=1831557

Enkel over het laatste mysterie is er enige opheldering. De burcht van Vijve is dank zij een scanonderzoek op 7 juli 2015 gelokaliseerd op de plaats, die na uitgebreid historisch speurwerk voorspeld werd door Filips Benoit, bestuurslid van ons GHG Waregemse Verhalen.

Filips Benoit :” Het is niet zo verwonderlijk dat er een burcht was in Vijve, destijds het centrum in de regio dat was gesitueerd aan de kruising van verschillende wegen: de heirbanen Bavay- kust en Kortrijk-Gent. De bruggraven van Vijve waren trouwe vazallen van de graaf van Vlaanderen en bewaakten een deel van de Leie: de Vijfsche waeteren. De burcht van Vijve werd wellicht gebouwd einde 9de eeuw op initiatief van graaf Boudewijn II als verdedigingsgordel tegen de Vikingschepen. In 992 is in een historische kroniek al verwezen naar de burcht, toen de pastoor van Harelbeke daar de relikwieën kon in veiligheid brengen nadat de Kortijkzanen Harelbeke hadden platgebrand. De heren van Vijve werden na de slag bij Kassel in 1071 ook de heren van Kortrijk en dus van de ganse kasselrij.”

Etienne Ducatteeuw maakte een reconstructie van de burchtsite op basis van historische gegevens en de resultaten van de bodemscan.

Internationale Archiefdag

Ook Waregem heeft een omvangrijk stadsarchief. Voor onderzoek kan de bezoeker gebruik maken van diverse gedrukte en digitale inventarissen. Het gaat om inventarissen van de gemeentearchieven van vóór en na de fusie en van verschillende archiefcollecties. De belangrijkste inventaris voor wie op zoek is naar diverse archiefdocumenten i.v.m. Waregem is Probat. In deze online databank vind je het ruimste overzicht van de collectie van het stadsarchief. Ben je specifiek op zoek naar voorwerpen, dan kan je terecht op Erfgoedinzicht.

De foto's en prentkaarten kan je, via de Erfgoedbeeldbank, digitaal raadplegen op een computer in de leeszaal. Daarnaast kan je als bezoeker ook gebruik maken van de boeken en tijdschriften uit de archiefbibliotheek.

Als je al weet welke documenten je wil raadplegen kan je beter vooraf het stadsarchief contacteren. Dan kan je er zeker van zijn dat je opgevraagde archiefstukken op het afgesproken tijdstip klaar zullen liggen.

Verhuis van Brandweer

Gisterenvoormiddag 13 mei 2023 had de verhuis plaats van de brandweer van de kazernes in de Weverstraat 43 en Liebaardstraat 243 naar de nieuwe brandweerkazerne op de hoek van de Gentseweg (N43) met de Expresweg (N382) in Sint-Eloois-Vijve. De officiële opening vindt plaats op vrijdagavond 15 september. Het grote publiek kan op 17 september kennismaken met de nieuwe kazerne en het brandweerteam.

Wanneer de Waregemse brandweer werd opgericht is niet met zekerheid bekend. Men is wel in het bezit van een ledenlijst, gedagtekend op 18 juni 1881. Daarbij verklaart de toenmalige burgemeester "dat alle 25 op de lijst voorkomende mannen, deel uitmaken van het Waregems brandweerkorps". Op de uitnodigingen voor het Sint-Barbarafeest in 1953, vermeldde de toenmalige commandant Pottie als stichtingsjaar 1862.

Het brandweerarsenaal was gelegen achter de kerk naast de dekenij was wellicht het eerste verzamelpunt van de Waregemse brandweer. Vanaf 1938 verhuisde de brandweerkazerne naar de Guide Gezellestraat. Het bleef er opeenvolgend op twee verschillende plaatsen op het gemeenteplein. Vanaf 16 september 1978 werd verhuisd naar de Weverstraat op het Gaverke, die dus stand hield tot gisteren 13 mei 2023 de verhuis doorging naar de Gentsseweg in Vijve aan het kruispunt met de expressweg N382. http://blog.seniorennet.be/wareber2/archief.php?ID=768550

Militielijsten 1815

De dienstplicht (5.9.1797 wet op de conscriptie) was in feite al ingevoerd tijdens de revolutie om de huur- of beroepslegers te vervangen en was toen onder meer aanleiding voor de Boerenkrijg in Vlaanderen. Napoleon wist handig gebruik te maken van deze dienstplicht. Het concept van de “Levée en masse” hield in dat alle jonge ongehuwde mannen werden opgeroepen om zich bij het leger aan te sluiten. Het was een massale mobilisatie van burgersoldaten, zowel vrijwilligers als dienstplichtigen, om het land te verdedigen tegen invasies en om de revolutionaire idealen in heel Europa te verspreiden.

In 1808 vaardigde Napoleon een wet uit die alle ongehuwde mannen van twintig jaar en ouder verplichtte om zich beschikbaar te stellen voor een dienstperiode van vijf jaar. De selectie van dienstplichtigen gebeurde door loting in hun lokale gemeenschappen (In Desselgem of Waregem). Er werden militielijsten opgesteld van alle jongeren, die zich moesten aanmelden naar de loting. Deze zijn digitaal te raadplegen. Zo is het inschrijvingsboek van de militieplichtigen ("militieregister") van de gemeenten Beveren , Deerlijk, Desselgem, Harelbeke en Waregem; het boek voor het militiejaar 1815 te vinden via http://provbat.west-vlaanderen.be/archiefitem/bestanddeel/926585?offset=27 . Voor Sint-Eloois-Vijve moet u naar https://probat.west-vlaanderen.be/archiefitem/bestanddeel/926594 of 82CF0BF029B0A9AEA7F85493FF152452.pdf (west-vlaanderen.be)

In de inschrijvingsboeken voor 1815 vinden we 142 jongeren uit Vijve, 157 uit Beveren, 210 uit Desselgem en 557 uit Waregem.

Er bestaan Matricules Napoléoniens van 1802 tot 1815. Het zijn nog te raadplegen registers van het Franse leger tijdens deze periode, die gegevens bevatten van militairen, zowel van de imperiale garde als van de infanterie van de lijn, die onder Napoleon diende.

225 jaar Boerenkrijg

225 jaar geleden brak er in de Zuidelijke Nederlanden een korte opstand uit. De Boerenkrijg was een opstand in 1798, tijdens de Franse tijd, van de landelijke bevolking tegen het door de Fransen in de Zuidelijke Nederlanden gevestigde staatsgezag. Oorzaak was de misnoegdheid over de aantasting van rechten en plundering van het land. De wet van 5 september 1798 op de algemene dienstplicht was de druppel die de emmer deed overlopen. De opstandelingen hadden als leuzen Voor Outer en Heerd ("voor altaar en haard", dit betekent: "voor Kerk en gezin") en ook Vivat de Keizer, omdat ze hoopten op een herstel van het Oostenrijks bestuur (Vrede van Campo Formio 17 oktober 1797 : inlijving door Frankrijk van de Oostenrijkse Nederlanden). Ze werden door de Fransen brigands (struikrovers) genoemd.

Zondag 28 oktober 1798 staat in de geschiedenis van West-Vlaanderen bekend als ‘Brigandszondag’. Die dag wordt traditioneel gezien als het hoogtepunt van de opstand. Ook Waregem, Sint-Eloois-Vijve en Desselgem staan bekend als gemeenten met grote actiebereidheid (ingedeeld in de op één na hoogste klasse). Op zondag 28 oktober in volle Boerenkrijg-tijd (van 12.10 tot 5.12) had het verzet tegen de militaire dienstplicht in onze regio zijn hoogtepunt bereikt. Uit vrees voor geweld hadden Francois Vanhoutte en Joseph De Sloovere als gemeentelijke bestuurders van respectievelijk Deerlijk en Waregem hun ontslag ingediend, maar het werd geweigerd. Onder aanvoering van landbouwer Francois Gezelle werd het gemeentehuis en de gendarmerie van Sint-Eloois-Vijve geplunderd. In december werd hij samen met de 11-jarige Vijvenaar Pierre-Jean Somaine (Samyn) en de Waregemse brigandchef Francois Hinnekens, de 20-jarige voerder Philippe Hierlanne, de 22-jarige Joannes Baptiste De Reque (De Rycke) en hereboer Ghysels aangehouden en naar Rijsel afgevoerd.

Palmer maakte muziek voor herdenkingen in 1898 van 100 jaar Boerenkrijg.